زندگی نامه امام محمد باقر (ع)
تاریخ ولادت امام محمد باقر (ع) | زندگی نامه امام محمد باقر (ع)
بیشتر محققان با ترجیح نظریه نخست، یعنى سوم صفر آن را پذیرفته اند.
زندگی نامه امام محمد باقر (ع)
نام و کنیه امام محمد باقر | زندگی نامه امام محمد باقر (ع)
نام آن حضرت محمد است.این نامى است که رسول خدا (ص) از دیر زمان براى وى برگزیده بود .
زندگی نامه امام محمد باقر (ع) | براى امام باقر (ع) این القاب یاد شده است:
همسران امام محمد باقر (ع) | زندگی نامه امام محمد باقر (ع)
- ـ ام فروه دختر قاسم بن محمد بن ابى بکر.
- ـ ام حکیم دختر اسید بن مغیره ثقفى.
فرزندان امام محمد باقر (ع) | زندگی نامه امام محمد باقر (ع)
شهادت امام محمد باقر | زندگی نامه امام محمد باقر (ع)
در اینکه چه فرد یا افرادی در قتل وی دست داشتهاند، نقلهای روایی و تاریخی مختلف است. بعضی از منابع، شخص هشام بن عبدالملک را عامل شهادت آن حضرت دانستهاند. برخی ابراهیم بن ولید را عامل مسمومیت معرفی کردهاند. شهادت امام باقر(ع) در دوران خلافت هشام بن عبد الملک رخ داده است، زیرا خلافت هشام از سال ۱۰۵ تا سال ۱۲۵ هجری قمری استمرار داشته است و آخرین سالی که مورخان در شهادت امام باقر(ع) نقل کردهاند ۱۱۸ق است.
امام باقر(ع) وصیت کرده بود در لباسی که در آن نماز میخوانده دفن شود. وی در قبرستان بقیع، کنار مرقد پدرش امام سجاد(ع) و عموی پدرش امام حسن(ع) دفن شد. امام وصیت کرد ده سال در منا برای وی از مال خودش مراسم عزاداری بر پا کنند.
دوره امامت | زندگی نامه امام محمد باقر (ع)
امام باقر در سال ۹۵ قمری بعد از شهادت پدر خویش به امامت رسید و تا زمان شهادت یعنی سال ۱۱۴ق (یا ۱۱۷) پیشوایی و رهبری شیعیان را بر عهده داشت.
- دلائل امامت
یکی از دلایل امامت امام باقر(ع)، احادیث برجا مانده از پیامبر(ص) است. جابر بن عبدالله انصاری نقل میکند: پیامبر(ص) در پاسخ سؤال جابر که درباره امامان بعد از امیرالمؤمنین پرسید فرمود: حسن و حسین، دو سرور جوانان اهل بهشت، سپس سرور عبادت کنندگان در زمان خود، علی بن الحسین، سپس باقر، محمد بن علی کهای جابر تو او را خواهی دید.
امام سجاد(ع) نیز به طور مکرر نظرها را به سوی فرزندش باقر جلب میکرد؛ مثلاً وقتی که از علت اهمیت دادن فراوان به امام باقر(ع) سؤال شد، امام سجاد(ع) در پاسخ فرمود: «این بدان سبب است که امامت در فرزندان او باقی خواهد ماند تا روزی که قائم ما قیام کند و دنیا را پر از عدل و قسط نماید. پس او هم امام است و هم پدر امامان».
یکی دیگر از دلایل امامت امام باقر(ع)، برتریاش نسبت به همعصرانش بود. شیخ مفید مینویسد: امام باقر(ع) در علم، زهد و بزرگواری از همه برادرانش برتر، و قدر و منزلتش بیشتر بود و همه کس او را به عظمت میستود و مورد احترام عامه و خاصه بود. بدان اندازه که از او در خصوص علم دین و آثار و سنت نبوی و دانش قرآن و سیره و فنون اخلاق و آداب، آشکار شده است از هیچ یک از فرزندان حسن و حسین آشکار نشده است. باقیماندههای یاران پیامبر(ص)، بزرگان تابعین و پیشوایان فقهای مسلمان از وی روایت کردهاند. پایه فضل و بزرگواری وی به جایی رسیده بود که در میان اهل علم، ضرب المثل شده بود و در وصفش آثار مینوشتند و اشعار میسرودند.
خلفای معاصر | زندگی نامه امام محمد باقر (ع)
دوران امامت وی همزمان با پنج تن از خلفای بنی امیه بود:
۱- ولید بن عبدالملک (۸۶-۹۶ق)
۲- سلیمان بن عبدالملک (۹۶-۹۹ق)
۳- عمر بن عبدالعزیز (۹۹-۱۰۱ق)
۴- یزید بن عبدالملک (۱۰۱-۱۰۵ق)
۵- هشام بن عبدالملک (۱۰۵-۱۲۵ق)
در اعیان الشیعه آمده است که عبدالملک بن مروان به پیشنهاد امام باقر، اقدام به ضرب سکه اسلامی کرد. پیش از آن معاملات با سکههای رومی انجام میشد. از آنجا که این ماجرا در زمان امام سجاد(ع) رخ داده، برخی پیشنهاد ضرب سکه را به امام سجاد(ع) نسبت داده و برخی گفتهاند امام باقر(ع) به دستور امام سجاد(ع) این پیشنهاد را مطرح کرده است.
زندگی نامه امام محمد باقر (ع)
نهضت علمی | زندگی نامه امام محمد باقر (ع)
سالهای ۹۴ تا ۱۱۴ق زمان پیدایش مسلکهای فقهی و اوجگیری نقل حدیث درباره تفسیر بود. در این دوران گروههایی مانند خوارج، مرجئه، کیسانیه و غالیان در ترویج عقاید خود تلاش میکردند.
تا پیش از این زمان، نظرات فقه شیعه، محدود بود، اما با ظهور امام باقر(ع) قدم مهمی در راستای تدوین آن برداشته شد. امام باقر(ع) جنبش علمی وسیعی را به وجود آورد که در دوره امامت فرزندش امام صادق(ع) به اوج خود رسید. وی در علم، زهد، عظمت و فضیلت سرآمد همه بزرگان بنی هاشم بود و روایات و احادیث وی در زمینه علم دین، آثار و سنت نبوی، علوم قرآن، سیره و فنون اخلاق و آداب بدان حد است که تا آن روز از هیچ یک از فرزندان امام حسن(ع) و امام حسین(ع) به جا نمانده بود. در این عصر بود که شیعه تدوین فرهنگ خود -شامل فقه و تفسیر و اخلاق- را آغاز کرد.
امام باقر(ع) استدلالهای اصحاب قیاس را به تندی رد میکرد و در برابر سایر فرق اسلامی منحرف نیز موضع تندی اتخاذ کرده و با این برخورد کوشید محدوده اعتقادی صحیح اهل بیت را در زمینههای مختلف از سایر فرق، مشخص و جدا کند. وی درباره خوارج فرمود: خوارج از روی جهالت عرصه را بر خود تنگ گرفتهاند، دین ملایمتر و قابل انعطافتر از آن است که آنان میشناسند.
شهرت علمی امام باقر نه تنها در حجاز، بلکه حتی در عراق و خراسان نیز به طور گسترده فراگیر شده بود، چنانکه راوی میگوید: دیدم که مردم خراسان دورش حلقه زده و اشکالات علمی خود را از او میپرسند.
در ادامه به طور اختصار به میراث علمی امام در رشتههای مختلف علمی اشاره میشود:
تفسیر
امام بخشی از وقت خود را به بیان مباحث تفسیری اختصاص داده بود که برگزاری جلسات تفسیر و پاسخ به سوالات و شبهات دانشمندان و سایر مردم از جمله آنهاست. گفته میشود امام باقر کتابی در تفسیر قرآن نوشته است که محمد بن اسحاق ندیم در کتاب الفهرست، از آن نام برده است.
امام، معرفت و شناخت قرآن را منحصر در اهل بیت میدانست. چرا که آناناند که میتوانند محکمات قرآن را از متشابهات و ناسخ و منسوخ را تشخیص دهند و چنین علمی در نزد هیچ کس غیر از اهل بیت وجود ندارد به همین دلیل است که ایشان فرمودهاند: هیچ چیزی بهاندازه تفسیر قرآن از عقل مردمان دور نیست. چرا که یک آیه که کلامی متصل است اول آن درباره یک مسئله و آخر آن درباره مسئله دیگر است و این کلام متصل به چند وجه برگشت داده میشود.
حدیث
امام باقر(ع) به احادیث رسول اکرم(ص) اهمیت میداد، تا جایی که جابر بن یزید جعفی از شاگردان امام باقر، هفتاد هزار حدیث از پیغمبر اکرم نقل کرده است. همچنان که ابان بن تغلب و سایر شاگردان آن حضرت مجموعه بسیار بزرگی از این میراث عظیم را از آن حضرت روایت نمودهاند.
حضرت تنها به نقل حدیث و انتشار آن اکتفا نکرده، بلکه اصحاب خود را به همت گماشتن در فهم حدیث و آشنایی پیدا کردن با معانی آن فرا میخواند. ایشان فرمود:
-
- مراتب شیعیان ما را با میزان روایتکردنِ آنان از احادیثِ اهل بیت و معرفتشان به آن احادیث بشناسید، و معرفت، همان شناخت روایت و درایه الحدیث است، و با درایت و فهم روایت است که مؤمن به بالاترین درجات ایمان میرسد.
کلام
در زمان امام باقر (ع) با توجه به فرصت ایجاد شده و کمتر شدن فشار و کنترل از سوی حاکمیت، زمینه برای ظهور و بروز عقاید و افکار مختلف بوجود آمد که خود این باعث ایجاد و رواج افکار انحرافی در جامعه شد،
در این شرایط امام میبایست ضمن بیان عقاید اصیل و صحیح شیعی و رد عقاید باطل، شبهات مربوطه را پاسخ دهد. لذا امام بحثهای کلامی خود را ناظر به این امور مطرح میکرد. از جمله این مباحث میتوان به عاجز بودن عقل انسان از درک حقیقت خداوند، ازلی بودن واجب الوجود و وجوب اطاعت از امام(ع) اشاره کرد.میراث دیگری نیز از امام به یادگار مانده است که میراث فقهی و میراث تاریخی از آن جمله است.
مناظرات امام | زندگی نامه امام محمد باقر (ع)
از جله فعالیتهای علمی امام باقر(ع)، مناظره با افراد مختلف در موضوعات گوناگون است. برخی از مناظرات وی از این قرار است:
- مناظره امام با اسقف مسیحیان
- مناظره با حسن بصری
- مناظره با هشام بن عبدالملک
- مناظره با محمد بن منکدر
- مناظره با نافع بن ازرق
- مناظره با عبدالله بن معمّر لیثی
- مناظره با قتاده بن دعامه
مبارزه با اسرائیلیات
از جمله گروههایی که آن روزها در جامعه اسلامی حضور داشتند و تأثیر عمیقی در فرهنگ آن روزگار بر جا گذاشتند، یهودیان بودند. شماری از عالمان یهود که به ظاهر مسلمان شده و گروهی دیگر که هنوز به دین خود باقی مانده بودند در جامعه اسلامی پراکنده شده بودند و مرجعیت علمی قشری از سادهلوحان را به عهده داشتند. مبارزه با یهود و القائات سوء آنها در فرهنگ اسلامی، و تکذیب احادیث دروغین و ساخته و پرداخته یهودیان در مورد انبیای الهی و مطالبی که باعث خدشهدار شدن چهره واقعی پیامبران خدا میشد، در برخورد امام به خوبی دیده میشود. در این جا به نمونهای از آن اشاره میکنیم:
زراره بن اعین نقل میکند: در خدمت امام باقر(ع) نشسته بودم و امام در حالی که در مقابل کعبه نشسته بود فرمود: نگاه کردن به خانه خدا عبادت است. در همان لحظه عاصم بن عمر ، نزد امام آمد و گفت: کعب الاحبار میگوید: انّ الکعبه تَسْجُدُ لبیت المقدس فی کلِّ غداه؛ کعبه هر صبحگاهان برابر بیت المقدس سجده میکند.
امام فرمود: نظر تو در مورد سخن کعب الاحبار چیست؟
آن مرد گفت: سخن کعب صحیح است.
امام باقر(ع) فرمود: تو و کعب الاحبار هر دو دروغ میگویید. آنگاه در حالی که به شدّت ناراحت بود فرمود: خداوند بقعهای محبوبتر از کعبه روی زمین نیافریده است.
اصحاب و شاگردان | زندگی نامه امام محمد باقر (ع)
شرایط زمان، برای امام باقر(ع) و نیز امام صادق(ع) زمینهای را فراهم آورد که سایر ائمه(ع) هرگز برایشان آماده نشد. آن شرایط مساعد، معلول سستی پایههای حکومت امویان بود. بحرانهای درونی نظام سیاسی در آن عصر، به حاکمان مجال نمیداد تا مانند حاکمان پیشین، بر خاندان رسالت فشار آورند و ایشان را منزوی سازند.
این زمینه مساعد، سبب شد تا امام باقر(ع) و امام صادق(ع) بیشترین آرای فقهی، تفسیری و اخلاقی را در کتب فقهی و حدیثی از خویش بر جای گذارند.این چنین است که فردی چون محمد بن مسلم میتواند سی هزار حدیث از امام باقر(ع) نقل کند و شخصیتی چون جابر جعفی هفتاد هزار حدیث.
از نظر علمای شیعه، فقیهترین فقیهان صدر اسلام شش نفرند که همه آنان از اصحاب امام باقر(ع) و امام صادق(ع) بودهاند. آنان عبارتند از: زراره بن اعین، معروف بن خربوذ مکی، ابو بصیر اسدی، فضیل بن یسار، محمد بن مسلم طائفی و برید بن معاویه عجلی.
به گزارش برخی، شیخ طوسی، در کتاب رجال خویش، اصحاب و شاگردان امام باقر(ع) را که از آن حضرت نقل حدیث کردهاند ۴۶۲ مرد و دو زن دانسته است.
در میان اصحاب و شاگردان امام باقر(ع) برخی از نظر اعتبار و وثاقت مورد اتفاق اهل سنت و امامیهاند، و دستهای به دلیل گرایشهای عمیق شیعی، در دایره رجال اهل سنت قرار نگرفته، بلکه تنها مورد اعتماد امامیه میباشند.
با این همه، نباید تصور کرد که امام باقر(ع) آسوده و ایمن از محدودیتها و ممنوعیتهایی بوده است که حکومتها برای اهل بیت(ع) فراهم میآوردهاند، بلکه بیتردید، جو حاکم بر زندگی امام باقر(ع) به شدت جو تقیه بوده است، زیرا با فرهنگ خاصی که در نتیجه حکومتهای ناصالح بر جامعه حاکم شده بود، کنار نهادن تقیه به منزله دست کشیدن از فعالیت علمی و دور ماندن از ترویج معارف اصولی دین به شمار میرفت.
امام باقر از نگاه دانشمندان | زندگی نامه امام محمد باقر (ع)
شخصیت امام نه تنها در نظر اهل تشیع ممتاز است بلکه در منظر دانشمندان اهل سنت نیز شخصیت یگانهای است. در ذیل به چند نمونه اشاره میشود:
ابن حجر هیتمی مینویسد: ابوجعفر محمد باقر، به اندازهای گنجهای پنهان علوم، حقایق احکام و حکمتها و لطایف را آشکار نموده که جز بر عناصر بیبصیرت یا بد نیت، پوشیده نیست و از همین روست که وی را «باقر العلم» [شکافنده علم] و جامع آن و برپاکننده پرچم دانش خواندهاند. او عمرش را در طاعت خدا گذراند و در مقامات عارفین بدان حد رسیده بود که زبان گویندگان از وصف آن ناتوان است. او سخنان بسیاری در سلوک و معارف دارد.
عبدالله بن عطا که یکی از شخصیتهای برجسته و دانشمندان بزرگ عصر امام بود، میگوید: علما را در محضر هیچکس کوچکتر از آنها در محضر ابوجعفر [یعنی امام باقر] ندیدم.
ذهبی درباره امام باقر(ع) مینویسد: از کسانی است که بین علم و عمل و آقایی و شرف و وثاقت و متانت جمع کرده، و برای خلافت اَهلیّت داشت.
زندگی نامه امام محمد باقر (ع)